Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở Việt Nam được thành lập vào một ngày cuối tháng 3/1929, tại ngôi nhà số 5D phố Hàm Long ở Hà Nội. Đây là một sự kiện lịch sử quan trọng, đánh dấu bước ngoặt trong phong trào cách mạng của giai cấp công nhân và giai cấp vô sản Việt Nam.
Sự kiện lịch sử gắn với di tích
Sau Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân và giai cấp vô sản trên thế giới phát triển mạnh mẽ. Ở Việt Nam, từ những năm 20, giai cấp công nhân đã hình thành và ngày càng khẳng định vị trí của mình, xuất hiện những cuộc đấu tranh mang tính chất tự phát.
Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã từng bước truyền bá có hệ thống chủ nghĩa Mác – Lênin vào trong nước, đưa phong trào công nhân chuyển dần từ trình độ tự phát lên tự giác; đưa phong trào yêu nước chuyển dần sang lập trường cộng sản. Năm 1925, tổ chức “Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội” được lập ra, nhanh chóng lan rộng trong cả nước, đặc biệt là ở Hà Nội.
Từ năm 1927, Hà Nội thành lập Tỉnh bộ Thanh niên cách mạng đồng chí Hội do đồng chí Nguyễn Danh Đới làm Bí thư. Phong trào “Vô sản hóa” do Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội đề xướng được hưởng ứng và lan rộng sâu trong các nhà máy, xí nghiệp, hầm mỏ…
Cuối năm 1928, tổ chức Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội thuê ngôi nhà 5D phố Hàm Long, với địa thế rất thuận lợi cho việc làm trụ sở hoạt động bí mật. Nhà này nằm trong 4 số nhà liền nhau (5A, 5B, 5C, 5D) và có lợi thế là một bên giáp một ngõ hẻm thông suốt sang phố Lê Văn Hưu.
Tại đây, đã diễn ra nhiều cuộc trao đổi, thảo luận của các đồng chí trong tổ chức cộng sản, xoay quanh vấn đề phải tổ chức Đảng Cộng sản ở Việt Nam để lãnh đạo cuộc đấu tranh cách mạng của quần chúng. Các đồng chí dần đi đến thống nhất về tư tưởng và phương hướng hoạt động.
Thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên
Vào một ngày cuối tháng 3/1929, một cuộc họp quan trọng giữa những người tích cực trong Kỳ bộ Việt Nam cách mạng thanh niên Bắc Kỳ đã được tổ chức ở ngôi nhà số 5D, phố Hàm Long để thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở Việt Nam. Các đồng chí tham gia bao gồm:
- Ngô Gia Tự
- Nguyễn Đức Cảnh
- Trần Văn Cung
- Trịnh Đình Cửu
- Đỗ Ngọc Du
- Nguyễn Phong Sắc
- Dương Hạc Đính
- Nguyễn Tuân
Đồng chí Trần Văn Cung làm Bí thư của Chi bộ này.
Chi bộ khẳng định rằng việc lập tổ chức cộng sản này chỉ là hạt nhân để xây dựng Đảng Cộng sản sau này và xác nhận rằng vai trò của tổ chức Việt Nam cách mạng thanh niên trước đây là cần thiết, nhưng đến giờ không còn đủ sức lãnh đạo phong trào nữa. Do đó, cần giải thể và thành lập một chính đảng duy nhất của giai cấp vô sản, đó là Đảng Cộng sản.
Chi bộ đề ra các nhiệm vụ quan trọng như:
- Đưa vấn đề thành lập Đảng Cộng sản ra Đại hội Đại biểu thanh niên Bắc Kỳ lần 2 vào ngày 28/03/1929 để vận động các đại biểu tán thành.
- Vận động các đại biểu địa phương bầu những đồng chí trong Chi bộ là đại biểu đi dự và đưa vấn đề thành lập Đảng ra bàn ở Đại hội Thanh niên toàn quốc.
- Chi bộ có trách nhiệm thông qua kỳ bộ thanh niên lãnh đạo các phong trào và phát triển tổ chức công hội, nông hội, tuyên truyền chủ nghĩa cộng sản.
- Chi bộ Cộng sản phải giữ bí mật để phát triển thêm những đảng viên, thành lập các tổ và chi bộ khác ở các tỉnh.
Cũng tại đây, các đồng chí trong nhóm đã ra tuyên ngôn, điều lệ của tổ chức, viết truyền đơn, kêu gọi công nông đấu tranh, quyết định xuất bản báo chí của Đảng, dịch các tài liệu về cách mạng tháng Mười Nga gửi về các địa phương và xúc tiến công tác phát triển cơ sở Đảng.
Ý nghĩa và giá trị của di tích
Di tích 5D phố Hàm Long và những hiện vật trưng bày trong đó đã khẳng định sự kiện lịch sử: thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở Việt Nam. Nhà lưu niệm phục vụ đông đảo quần chúng, khách đến tham quan, gồm nhiều đối tượng: các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, lão thành cách mạng, cán bộ đảng viên, các tầng lớp nhân dân Thủ đô và cả nước.
Di tích nằm ngay trung tâm của Thủ đô, khẳng định Hà Nội là nơi hội tụ những điều kiện thuận lợi nhất và cũng khó khăn nhất đối với những phong trào cách mạng Việt Nam. Sự hiện diện của di tích đã đánh dấu một thời điểm vô cùng quan trọng trong lịch sử cách mạng Việt Nam – thời điểm cả nước sôi sục trong cuộc vận động thành lập Đảng Cộng sản và thắng lợi của tư tưởng vô sản trong cuộc đấu tranh với tư tưởng phi vô sản.
Với những ý nghĩa và giá trị nói trên, ngôi nhà 5D phố Hàm Long đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa xếp hạng là di tích quốc gia theo Quyết định số 29 – VH/QĐ ngày 13/01/1964. Nơi đây được xem là địa chỉ đỏ khơi dậy niềm vinh dự, tự hào, tinh thần đoàn kết, đồng lòng của dân tộc, tuyên truyền, giáo dục về tinh thần yêu nước, truyền thống đấu tranh cách mạng của các thế hệ cha anh đi trước cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.
| Sự Kiện | Thời Gian | Địa Điểm |
|---|---|---|
| Thành lập Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội | 1925 | Toàn quốc |
| Thành lập Tỉnh bộ Thanh niên cách mạng đồng chí Hội | 1927 | Hà Nội |
| Thuê nhà 5D phố Hàm Long | Cuối năm 1928 | Hà Nội |
| Thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên | Tháng 3/1929 | Nhà 5D phố Hàm Long |
| Đại hội Đại biểu thanh niên Bắc Kỳ lần 2 | 28/03/1929 | Hà Nội |
Kết Luận
Thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên tại nhà 5D phố Hàm Long là một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử cách mạng Việt Nam. Sự kiện này không chỉ chứng tỏ giai cấp công nhân Việt Nam đã trưởng thành và mạnh mẽ vươn lên giành quyền lãnh đạo cách mạng, mà còn là cơ sở cho sự ra đời của Đông Dương Cộng sản Đảng sau này. Di tích này tiếp tục là nguồn cảm hứng và giáo dục cho các thế hệ về tinh thần yêu nước và truyền thống đấu tranh cách mạng của dân tộc.
