Vị vua nào tổ chức khoa thi cử đầu tiên ở nước ta, di chiếu không xây lăng mộ?

Vua Lý Nhân Tông là một trong những vị vua nổi bật của nhà Lý, với thời gian tại vị lâu nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam – lên đến 56 năm. Dưới sự trị vì của ông, nhiều chính sách quan trọng về thi cử và nông nghiệp đã được ban hành, tạo nền móng cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Vị Vua Lên Ngôi Lúc 6 Tuổi

Lý Nhân Tông, tên thật là Lý Càn Đức, là con trưởng của vua Lý Thánh Tông và Linh Nhân Thái hậu (tức bà Nguyên Phi Ỷ Lan). Ông sinh ngày 25 tháng giêng năm Bính Ngọ, Long Chương Thiên Tự thứ nhất (1066), và ngay sau đó được lập làm hoàng thái tử. Khi vua Lý Thánh Tông mất vào năm 1072, Lý Càn Đức lên ngôi trước linh cữu, dù chỉ mới 6 tuổi. Do tuổi nhỏ, Nguyên Phi Ỷ Lan đã buông rèm nhiếp chính với sự phò tá của đại thần Lý Thương Kiệt.

Đánh Đuổi Giặc Ngoại Xâm

Dưới thời Lý Nhân Tông, quân dân Đại Việt đã đánh đuổi thành công các cuộc xâm lược từ nhà Tống và Chiêm Thành. Năm 1075-1077, với tài cầm quân của danh tướng Lý Thường Kiệt, quân dân Đại Việt đã lập nên những chiến công bất hủ trước quân Tống, chặn đứng giặc ở chiến tuyến Như Nguyệt. Ở biên giới phía Nam, năm 1104, vua Chiêm Thành là Chế Ma Na đưa quân định chiếm lại ba châu trước đây Chế Củ dâng chuộc tội, nhưng quân Đại Việt dưới sự chỉ huy của Lý Thường Kiệt đã đánh tan và khiến quân Chiêm phải thần phục như cũ.

Tổ Chức Khoa Thi Cử Đầu Tiên

Lý Nhân Tông là người đầu tiên ban hành chỉ thị tổ chức kỳ thi khoa cử trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Năm 1075, ông xuống chiếu tuyển Minh Kinh bác học và thi Nho học tam trường nhằm tuyển chọn nhân tài cho đất nước. Khoa thi này chọn được 10 người, trong đó Lê Văn Thịnh trở thành thủ khoa đầu tiên trong lịch sử khoa bảng nước nhà. Đây là bước khởi đầu quan trọng cho chế độ khoa cử, một hệ thống tuyển chọn nhân tài qua con đường học vấn.

Phát Triển Nông Nghiệp

Vua Lý Nhân Tông đặc biệt quan tâm đến phát triển nông nghiệp. Ông cho đắp đê Cơ Xá (nay ở khoảng cầu Long Biên, Hà Nội) vào năm 1108 để ngăn nước và bảo vệ mùa màng. Năm Đinh Dậu (1077), nhà Lý đã “định rõ lệnh cấm giết trâu” vì trâu là vật quan trọng cho việc cày cấy. Lời chiếu của vua nêu rõ: “Trâu là vật quan trọng cho việc cày cấy, làm lợi cho người không ít. Từ nay về sau ba nhà làm bảo, không được giết trâu ăn thịt, ai làm trái thì bị trị tội theo hình luật”.

Công Trình “An Nam Tứ Đại Khí”

Vua Lý Nhân Tông cũng cho dựng công trình chuông Quy Điền, một trong “An Nam tứ đại khí”. Chuông này được đúc vào năm Canh Thân (1080) cho chùa Diên Hựu (chùa Một Cột) nhưng không kêu khi đánh, nên được để ở ruộng rùa của chùa.

Di Chướng Của Vua

Trước khi qua đời, vua Lý Nhân Tông đã viết di chiếu với nội dung không xây lăng mộ riêng. Ông cho rằng việc chôn cất tốn kém và gây tang thương cho dân chúng là không nên. Thay vào đó, ông yêu cầu được chôn ngay cạnh Tiên đế, theo cách kiệm ước như Hán Văn đế.

Thời Gian Tại Vị Và Con Cái

Vua Lý Nhân Tông tại vị lâu nhất nhưng không có con trai để nối dõi. Ông nhận nuôi một người cháu là Lý Dương Hoán và lập làm thái tử, sau này trở thành vua Lý Thần Tông. Vua chỉ có một người con gái ruột là Diên Bình công chúa.

Tóm Lược Thông Tin

Thông Tin	Chi Tiết
Vị Vua	Lý Nhân Tông
Thời Gian Tại Vị	56 năm
Khoa Thi Cử Đầu Tiên	Năm 1075
Đánh Đuổi Giặc Ngoại Xâm	Nhà Tống và Chiêm Thành
Phát Triển Nông Nghiệp	Cấm giết trâu, đắp đê Cơ Xá
An Nam Tứ Đại Khí	Chuông Quy Điền
Di Chướng	Không xây lăng mộ riêng
Con Cái	Không có con trai, nhận nuôi Lý Dương Hoán

Vua Lý Nhân Tông đã để lại một di sản sâu đậm trong lịch sử Việt Nam, không chỉ qua các chính sách về thi cử và nông nghiệp mà còn qua những di chiếu và công trình kiến trúc bền vững.